Лiтара i лiчба творчасцi

Пачынайце вiншаваць: сёння значная дата для журналiсцкай супольнасцi — 75-годдзе адзначае факультэт журналiстыкi БДУ! Цi ведалi вы, што падрыхтоўка кадраў для СМI на спецыялiзаваным факультэце ўпершыню ва ўсiм Савецкiм Саюзе пачалася менавiта ў Мiнску? З 1944 года факультэт застаецца галоўным цэнтрам падрыхтоўкi кадраў для беларускiх масмедыя. Больш за год таму дэканам журфака была прызначана Вольга САМУСЕВIЧ. Пра тое, як зараз вучаць студэнтаў гэтай няпростай прафесii i як факультэт рэагуе на выклiкi часу, — у нашай размове.

Дэкан Вольга САМУСЕВIЧ: «Нашы выпускнiкi запатрабаваныя ў розных  сферах. Апошнiм часам шмат iдзе заявак з IT-сферы, на пасады PR-спецыялiстаў альбо рэдактараў сайтаў. Але акцэнтую ўвагу: найперш мы рыхтуем кадры для СМI. У рэдактараў ужо ёсць разуменне, што мы даём асновы i тэхналогii, а «шлiфоўка» журналiста, набыццё прафесiяналiзму адбываецца на месцах».

Перспектывы — маладым

 — Вольга Мiхайлаўна, больш за год таму Iнстытут журналiстыкi БДУ рэарганiзавалi ў факультэт, вы сталi дэканам. За што адразу трэба было ўзяцца?

— На факультэце я працую амаль дваццаць гадоў, таму добра ведаю выкладчыкаў, студэнтаў i праблемы, якiя трэба было вырашаць. Калi ў 2018 годзе далi такое даручэнне — узначалiць факультэт, — першае, што зрабiлi разам з выкладчыкамi, — узмоцнена ўзялiся за павышэнне якасцi падрыхтоўкi студэнтаў. Найперш ад гэтага залежыць iх інтарэс да прафесii i кар’ерныя перспектывы. Другi iстотны момант — амаладжэнне калектыву. Зараз у нас шмат энергiчных намеснiкаў i выкладчыкаў, якiя, не пабаюся сказаць, часам больш творчыя i iнiцыятыўныя, чым студэнты.

— Факт для чытачоў: 1 лiстапада 1944 года на заняткi на аддзяленне журналiстыкi БДУ прыйшлi ўсяго 30 першакурснiкаў. Шмат гадоў тыя, хто мог паступiць на журфак, былi свайго роду элiтай. А як зараз? Цi змянiлiся студэнты, іх стаўленне да прафесii?

— Як i раней, да нас трапляе самая творчая, матываваная моладзь краiны, абiтурыенты, якiя ўжо на час паступлення, як правiла, маюць публiкацыi, задзейнiчаны на розных медыяпраектах. Часта гэта рамантыкi, якiя хочуць змянiць свет. Падчас вучобы яны, канешне, ператвараюца ў рэалiстаў, бо прафесiя складаная i патрабавальная, але не расчароўваюцца: прыблiзна 80 працэнтаў студэнтаў апошнiх курсаў ужо працуюць цi стажыруюцца ў СМI, цi заняты ў сумежных прафесiях.

У параўнаннi з ранейшымi часамi дакладна змянiлiся аб’ёмы падрыхтоўкi. Зараз у нас вучацца каля 700 чалавек на дзённым адзяленнi, больш за 160 — на завочным. Павялiчваецца колькасць замежнiкаў, сёння iх каля 200, пераважная большасць — з Кiтая. Яшчэ адна адметнасць: факультэт рыхтуе не толькi спецыялiстаў-практыкаў для масмедыя, але i кадры для навуковай, выкладчыцкай дзейнасцi — у нас вучацца 70 магiстрантаў i каля 50 аспiрантаў. Спадзяёмся, што шмат хто з iх застанецца працаваць на факультэце.

Што датычыцца прэстыжу, то журналiстыка была, ёсць i будзе вельмi значнай прафесiяй у нашым грамадстве. I адказнасць за яе ўзровень нясе кожны выпускнiк факультэта. Таму зараз мы як нiколi хочам рухацца наперад — бо лепш iмкнуцца нешта змянiць, чым адбiвацца ад вечнай крытыкi наконт таго, што журналiстаў «не таму i не так вучаць».

Крытэрый ацэнкi прафесii

— Доўгiя гады была вельмi папу­лярнай спецыяльнасць «Аўдыя­вiзуальная журналiстыка». Дзесяць гадоў таму, калi паступала я, — «Мiж­народная журналiстыка». Якая спецыяльнасць зараз у трэн­дзе?

— Вэб-журналiстыка — вось куды зараз iдуць найбольш актыўна: час дыктуе. Пры гэтым мы не адракаемся ад iншых спецыяльнасцей i кiрункаў — сёння iх налiчваецца сем. Але ў будучым, спадзяёмся, абiтурыенты будуць выбiраць адну з дзвюх глабальных спецыяльнасцей — «Камунiкацыя» цi «Журналiстыка». Напачатку студэнты будуць набываць унiверсальныя кампетэнцыi, навыкi i ўменнi, а ўжо на трэцiм курсе — выбiраць прафiлiзацыю. Якой яна бу­дзе?! Гэта мы вырашым разам з заказчыкамi кадраў, арыентуючыся на патрабаваннi часу. Лiчым, што калi адразу даць студэнтам усе магчымасцi, сфармiраваць трывалую базу, то яны будуць выбiраць спецыялiзацыю больш асэнсавана.

— Журналiста сапраўды можа навучыць толькi практыка. Раскажыце, калi ласка, падрабязней, што на факультэце робiцца для таго, каб хлопцы i дзяўчаты адчулi ўсю «соль» прафесii?

— Мы стараемся, каб тэарэтычныя заняткi былi цалкам звязаныя з практыкай.Частка семiнараў i майстар-класаў адбываецца не на факультэце, а праводзiцца на базах фiлiялаў кафедр, у медыйных кластарах, рэдакцыях, дзе выкладчыкамi выступаюць журналiсты-практыкi.

Заняткi па прафесiйных дысцып­лiнах iмкнёмся праводзiць у фармаце медыямайстэрнi. Напрыклад, заданне: зрабiць часопiс — гэта значыць падрыхтаваць публiкацыi, звярстаць, прадставiць i абаранiць. А, напрыклад, на чацвёртым курсе ўвогуле студэнтам трэба зрабiць рэдызайн вядомых СМI. Чаму б не? Гэта рэальны крок, якi дапамагае наблiзiцца да прафесii ў працэсе навучання. Асобныя студэнцкiя праекты могуць вырасцi да паўнавартасных журналiсцкiх прадуктаў, як атрымалася з праграмай «Пiн_код», якую НДТРК рыхтуе сумесна з кафедрай тэлебачання i радыёвяшчання.

Наша навука, у тым лiку i студэнцкая, цалкам арыентуецца на практыку. Напрыклад, ад медыяарганiзацый паступаюць заяўкi, каб студэнты падчас курсавога цi дыпломнага праектавання даследавалi iх кантэнт цi спрабавалi вырашыць актуальныя для канкрэтных СМI праблемы. Сёлета мы плануем выканаць не менш за 50 працэнтаў усiх дыпломных i магiстарскiх работ па заказе масмедыя. Канешне, якасць можа быць розная, але гэта — першыя крокi. У любым выпадку погляд маладога чалавека на тое, што мае быць, таксама дае штуршок для развiцця медыя.

Каб набрацца вопыту, новых ведаў, у БДУ ёсць i шмат мiжнародных праграм. Можна паехаць у Германiю, Карэю, Швейцарыю, Кiтай i iншыя краiны, каб атрымаць унiкальны вопыт мiжкультурнай камунiкацыi.

Арыентуемся на актыўнае супра­цоўнiцтва з iншымi адукацыйнымi ўстановамi. Адкрылi ў гэтым го­дзе сумесную магiстратуру з эка­намiчным факультэтам. Плануем сумесную магiстратуру i з вузамi КНР. Гэта таксама будзе вялiкiм крокам для нас i новымi магчымасцямi для нашых студэнтаў.

Студэнты журфака маюць цудоўныя ўнiверсальныя якасцi — так званыя «soft skills»: камунiкабельнасць, крэатыўнасць, цiкаўнасць, настойлiвасць, нтэлектуальную i прафесiйную смеласць

Рамяство ці творчасць?

— Сусветная журналiстыка стано­вiцца падобнай на праграмаванне: ствараюцца дата-аддзелы ў газетах, на сайтах, журналiсты вучацца кадзiраваць, каб знайсцi ўнiкальныя даныя. Якiя IT-тэхналогii прымяняюцца ў падрыхтоўцы кадраў у нас?

— Так, дата-журналiстыка — цiкавы кiрунак, якi мы пачынаем вывучаць. Увогуле, укараняць тэхналогii ў вучэбны працэс пачалi даўно i не шкадуем на гэта сродкаў. Цалкам мадэрнiзавалi камп’ютарныя аўдыторыi, купiлi квадракоптар, каб студэнты вучылiся здымаць i з вышынi, збiраемся абнаўляць тэлецэнтр для стварэння якаснага, сучаснага вiдэакантэнту.

Наш факультэт адным з першых у БДУ пачаў эксперыменты з дыстанцыйным навучаннем. Сёння на адукацыйнай анлайн-платформе факультэта размешчана больш за 160 курсаў. Выкладчыкi публiкуюць вiдэалекцыi, лiтаратуру, заданнi, тэсты, абмяркоўваюць вучэбныя тэмы на форумах, у чатах. Гэта дазваляе студэнтам i выкладчыкам быць больш мабiльнымi, без «прывязкi» да стала, i адначасова пастаянна заставацца на сувязi, весцi жывы дыялог.

— А што, на ваш погляд, трэба пакiнуць у прафесii нязменным?

— Павiнна застацца тое, што было актуальна i важна ва ўсе часы: адказнасць, прыстойнасць i iнтэлектуальнасць. Неадукаваным у нашай прафесii не месца. Адказнасць за свае словы, адказнасць за наступствы сваiх прафесiйных дзеянняў, адказнасць перад сваёй аўдыторыяй i краiнай — вось тое, што павiнна быць у сучаснага журналiста на першым месцы. На жаль, ёсць людзi ў медыяасяроддзi, якiя забываюцца, як можа адгукнуцца слова. Фэйкавая iнфармацыя можа перайсцi ў iнфармацыйную вайну, тая — у iншы фармат вайны… Гэта нельга дапусцiць. Нацыянальнае iнфармацыйнае поле — гэта месца для канструктыўнага, адкрытага дыялогу, месца, якое павiнна кансалiдаваць народ i быць стваральным.

Студэнт, лiчу, павiнен быць сумлен­ным, умець думаць, мець каштоўнасныя арыенцiры. Вось тады ён стане сапраўдным журналiстам. Чалавечыя якасцi — гэта стрыжань, якi павiнен умацоўвацца прафесiйнымi здольнасцямi. Творчы запал, з якiм моладзь прыходзiць на факультэт, павiнен захоўвацца на працягу ўсяго прафесiйнага жыцця. Гэтага жадаю кожнаму нашаму выпускнiку.

Вось пытаюцца: журналiстыка — рамяство цi творчасць? Мне падаецца, што калi любiш сваю прафесiю, то яна становiцца свайго роду мастацтвам. У дзень нара­джэння журфака жадаю студэнтам, прафесiйнай супольнасцi, каб у вашым жыццi было гэтае мастацтва. Жадаю заўсёды захапляцца сваёй працай, адчуваць асалоду ад яе, а яшчэ — каб журналiстыка стала вашым можа i няпростым, але шчаслiвым лёсам.

Алина Касель, «Рэспублiка»