Алена Ляўковіч
Добра, калі мары, асабліва з разраду амаль нерэальных, збываюцца, ды яшчэ нечакана. Такім немудрагелістым спосабам Усявышні дае зразумець, што жыццё не спрэс пяцьдзясят адценняў шэрага, ёсць у ім і яркія, залаціста-белыя плямы, дзеля якіх, уласна, жыць і варта. Для мяне, напрыклад, адной з такіх мар яшчэ з дзяцінства быў Байкал. Вельмі хацелася трапіць у гэты дзівосны край, які нават з экрана тэлевізара ды манітора камп’ютара ўражваў сваёй маўклівай магутнасцю, нават манументальнасцю. Але ж і адлегласць ад нас да яго немалая — амаль пяць тысяч кіламетраў, таму і былі сумненні, што калі-небудзь удасца яе пераадолець…
Аказалася, нічога немагчымага. Паўтары гадзіны лёту да Масквы, яшчэ шэсць — да Іркуцка, і вось табе проста ў твар дыхае імклівая Ангара, якая, як ведаеш яшчэ з урокаў геаграфіі, — адзіная рака, што з Байкала выцякае. (А калі на свае вочы пабачыш, як яна гэта робіць, думаеш, што тут больш дарэчы будзе сказаць «уцякае», бо яна з такой сілай і хуткасцю выліваецца з возера-мора, бы сапраўды спяшаецца збегчы як найхутчэй і падалей.) Зрэшты, пра Байкал напішацца штосьці асобна, бо ён, паверце, таго варты, дый фармат аўтарскай калонкі вымагае зусім не падарожных нататак.
Я, уласна, пра спраўджаную мару. І пра гэту дзівосную (ці дзіўную?) уласцівасць нашай зменлівай натуры: як толькі мара спраўджваецца і, адпаведна, перастае быць марай, ты на ёй доўга не засяроджваешся. Сам яшчэ вохкаеш ад захаплення, а вокам ужо кідаеш у іншыя бакі, разважаеш, думаеш пра нешта іншае. Тым больш калі новыя мясціны ды новыя людзі вакол. Ды яшчэ стараешся ўсё заўважанае і пачутае на сваю рэчаіснасць прымераць…
Вось, напрыклад, з найцікавейшым калегам у Іркуцку пашчасціла пазнаёміцца. Станіслаў Гольдфарб, дырэктар уласна іркуцкага філіяла «Комсомольской правды», — кіраўнік надзвычай дзейны і ініцыятыўны. Ведае, што робіць і чаго хоча, таму і тыражы ў газеты не падаюць, і праекты прыбытак прыносяць. Скажам, прыдумаў з супрацоўнікамі «Дзённік губернатара». Не, гэта не выданне мемуараў кіраўніка рэгіёна. Па ўсёй вобласці, ва ўсіх школах шукаюць самых-самых старанных вучняў. І пяцідзесяці найлепшым на адмысловым мерапрыемстве ўручаюць школьны дзённік з аўтографам губернатара, прычым уручае ён сам. Прыемна дзецям і бацькам? Яшчэ як. Аўтарытэт мясцовай улады ўзмацняецца? Несумненна. А яшчэ «Комсомольская правда» ўжо каторы год усім першакласнікам Іркуцка дорыць кнігі-фотаальбомы, у якіх сабраныя здымкі ўсіх першых класаў горада. Шыкоўная памяць, будзе захоўвацца ў кожнай сям’і. За чый кошт банкет, калі для бацькоў школьнікаў гэта падарунак? Не паверыце — выданне аплачвае гарадская адміністрацыя… Гэта я, уласна, пра тое, што добрыя дарогі ды іншыя сацыяльныя стандарты — паняцці для мясцовага самакіравання, несумненна, найгалоўнейшыя, але ёсць рэчы, якія не для побыту — для сэрца. І людзі, яны ж — выбаршчыкі, гэта вось «для сэрца» цэняць не менш…
На шырокай набярэжнай Ангары стаяць прыгожыя драўляныя лаўкі. Іх падарыў гораду да чарговага юбілею адзін з буйных банкаў. Праўда, пра гэта на кожным падарунку напісана ўнізе дробнымі літарамі. А вось на самым відным месцы, на выгнутых спінках — вершы. Пра Іркуцк, Байкал, Ангару — пра малую радзіму. Здаецца, добрая ідэя для добраўпарадкавання нашых гарадоў і мястэчак. Тым больш у Год малой радзімы. Застаецца зусім нічога — знайсці той самы банк…
У Іркуцку, пэўна, яшчэ з савецкіх часоў ёсць два музеі, наведванне якіх уваходзіць у кожны турыстычны маршрут, — дом Трубяцкіх і дом Валконскіх. Прыстанішча апальных дзекабрыстаў, дзе яны жылі пасля скасавання часу катаргі разам са сваімі вернымі жонкамі, якія памкнуліся за імі ў Сібір, дзякуючы чаму сталі гераінямі — не толькі свайго часу, але і кніг, і фільмаў, якія з’явіліся праз сто з лішнім гадоў… Менавіта там я ўпершыню звярнула ўвагу на дату іх нараджэння. Дык вось, Кацярыне Трубяцкой было на момант той добраахвотнай высылкі 26 гадоў, Марыі Валконскай — 22. І разважаць тут хочацца (выбачайце за цынізм) не пра тое, якія яны былі высакародныя, як нашаму часу высакародства не хапае. А пра тое, што наіўныя закаханыя дзяўчынкі аднолькава паводзяць сябе ва ўсе часы. Толькі тыя ехалі ў Сібір, а сённяшнія ўвязваюцца ў сумніўныя афёры, адмаўляюцца ад бацькоў, прадаюць усё, што маюць, — усё дзеля каханага. Пасля, пасталеўшы, зразумеўшы многае, нават калі каханы іх ахвярнасць ацаніў (што здараецца нячаста), шмат аб чым шкадуюць. Гэта не пра гераінь ХІХ стагоддзя? А вы паглядзіце на партрэт Марыі Валконскай, напісаны заезджым мастаком, калі ёй было сорак чатыры гады, — сама стомленасць і расчараванне, пачытайце яе нататкі, у якіх прызнаецца: думала, што гэта не ўсур’ёз, максімум, на пяць гадоў, пасля — на дзесяць, і толькі калі мінула дваццаць, зразумела, што гэта можа быць назаўсёды. Але ўжо позна…
А яшчэ мы з калегамі з супольнасці журналістаў і блогераў Расіі і Беларусі заўважылі ў Сібіры вельмі цікавую дэталь. У мове мясцовых жыхароў няма ўмоўнага ладу. Яны ніколі не гавораць «если», яны ў любым выпадку сцвердзяць: «когда». Моцныя, упэўненыя ў сабе, якія жывуць і працуюць, не сумняваючыся, спадзеючыся толькі на сябе. Суровая прырода проста інакш не пацерпіць. І менавіта тут упершыню прыйшло гэткае лінгвістычнае адкрыццё: у нашай мове паміж «если» і «когда» няма ніякай розніцы — і тое, і тое гучыць як «калі». Ці то сцвярджаеш, што зробіш, ці то толькі мяркуеш гэта зрабіць, — заўжды магчымыя варыянты.
Можа, таму, што клімат у нас нашмат мякчэйшы і рэкі цякуць павольна?
«Звязда»
